Termini
SRPS ISO 7504:2012

Analiza gasa — Rečnik

Gas analysis — Vocabulary

Termini

• apsorpcija absorption
  engleski
  

  incorporation of a sorbed substance into the body of a liquid or solid

  srpski
  

  vezivanje sorbenta unutar tečnosti ili čvrste supstance

  srpski
  

  vezivanje sorbenta unutar tečnosti ili čvrste supstance

• adsorpcija adsorption
  engleski
  

  retention of a sorbed substance at the surface of a liquid or solid

  srpski
  

  vezivanje sorbenta na površini tečnosti ili čvrste supstance

  srpski
  

  vezivanje sorbenta na površini tečnosti ili čvrste supstance

• Amagatov zakon Amagat's law
  engleski
  

  law according to which the volume of a gas mixture at given state conditions is the sum of the volumes of the component gases contained in the gas mixture, measured at the same state conditions NOTE Amagat's law holds exactly for an ideal gas mixture which comprises a mixture of ideal gases.

  srpski
  

  zakon prema kome je zapremina gasne smeše pri datim uslovima stanja jednaka zbiru zapremina gasova komponenti koje su prisutne u gasnoj smeši, merenim pri istim uslovima stanja NAPOMENA Amagatov zakon se primenjuje na idealnu gasnu smešu koja obuhvata smešu idealnih gasova.

  srpski
  

  zakon prema kome je zapremina gasne smeše pri datim uslovima stanja jednaka zbiru zapremina gasova komponenti koje su prisutne u gasnoj smeši, merenim pri istim uslovima stanja NAPOMENA Amagatov zakon se primenjuje na idealnu gasnu smešu koja obuhvata smešu idealnih gasova.

• koncentracija količine supstance molska koncentracija cA amount-of-substance concentration mole concentration cA
  engleski
  

  quotient of the amount of substance of a component A and the volume of the gas mixture NOTE The mole concentration is not independent of the pressure and the temperature of the gas mixture. Therefore the pressure and the temperature have to be specified.

  srpski
  

  količnik količine supstance komponente A i zapremine gasne smeše NAPOMENA Molska koncentracija zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperatura moraju biti utvrđeni.

  srpski
  

  količnik količine supstance komponente A i zapremine gasne smeše NAPOMENA Molska koncentracija zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperatura moraju biti utvrđeni.

• udeo količine supstance molski udeo xA amount-of-substance fraction mole fraction xA
  engleski
  

  quotient of the amount of substance of a component A and the sum of the amounts of substance of all components of the gas mixture NOTE The mole fraction is independent of the pressure and the temperature of the gas mixture.

  srpski
  

  količnik količine supstance komponente A i zbira količina supstance svih komponenti gasne smeše NAPOMENA Molski udeo je nezavisan od pritiska i temperature gasne smeše.

  srpski
  

  količnik količine supstance komponente A i zbira količina supstance svih komponenti gasne smeše NAPOMENA Molski udeo je nezavisan od pritiska i temperature gasne smeše.

• analitička jedinica analizer analytical unit analyser
  engleski
  

  assembly which enables qualitative and/or quantitative determinations (measurements) of substances on the basis of their chemical or physical properties NOTE A typical assembly might comprise — lines permitting the introduction and removal of a sample and/or calibration gas(es); — a measuring cell which, from the physical or chemical properties of the components present in the sample, gives signals allowing their identification or measurement; — signal processing devices (e.g. amplifiers, integrators, recorders) and/or data processing devices.

  srpski
  

  sprava koja omogućava kvalitativna i/ili kvantitativna određivanja (merenja) supstanci na osnovu njihovih hemijskih ili fizičkih svojstava NAPOMENA Tipična sprava može da sadrži: — liniju koja dozvoljava dovođenje i odvođenje uzorka i/ili kalibracionog gasa (gasova); — ćeliju za merenje koja, na osnovu fizičkih ili hemijskih svojstava komponenti prisutnih u uzorku, daje signal i dozvoljava njihovu identifikaciju ili merenje; — uređaje za obradu signala (npr. pojačivače, integratore, rikordere) i/ili uređaje za obradu podataka.

  srpski
  

  sprava koja omogućava kvalitativna i/ili kvantitativna određivanja (merenja) supstanci na osnovu njihovih hemijskih ili fizičkih svojstava NAPOMENA Tipična sprava može da sadrži: — liniju koja dozvoljava dovođenje i odvođenje uzorka i/ili kalibracionog gasa (gasova); — ćeliju za merenje koja, na osnovu fizičkih ili hemijskih svojstava komponenti prisutnih u uzorku, daje signal i dozvoljava njihovu identifikaciju ili merenje; — uređaje za obradu signala (npr. pojačivače, integratore, rikordere) i/ili uređaje za obradu podataka.

• etaloniranje calibration
  engleski
  

  set of operations that establish, under specified conditions, the relationship between values of quantities indicated by a measuring instrument or measuring system, or values represented by a material measure or a reference material, and the corresponding values realized by standards [VIM] NOTE 1 The result of a calibration permits either the assignment of values of quantities to the indications or the determination of corrections with respect to indications. NOTE 2 A calibration may also determine other metrological properties, such as the effect of influence uantities. NOTE 3 The result of a calibration may be recorded in a document, sometimes called a "calibration certificate" or a "calibration report". NOTE 4 With reference to an analytical unit, calibration means establishing the relationship between analyte content and the response (7.3.1.1). Definitions 7.4.1 to 7.4.4 refer specially to calibration of an analytical unit.

  srpski
  

  niz operacija koje uspostavljaju, pod utvrđenim uslovima, odnos između vrednosti količine koju pokazuje merni instrument ili sistem za merenje, ili vrednosti koje su predstavljene materijalnim merenjem ili referentnim materijalom, i odgovarajućih vrednosti dobijenih etalonom [VIM] NAPOMENA 1 Rezultat etaloniranja dozvoljava ili dodeljivanje vrednosti veličine indikaciji ili određivanje ispravke u odnosu na indikaciju. NAPOMENA 2 Etaloniranje takođe može da odredi druga metrološka svojstva, kao što je efekat uticaja veličine. NAPOMENA 3 Rezultat etaloniranja može da se zabeleži u dokumentu koji se ponekad naziva „sertifikat o etaloniranju” ili „izveštaj o etaloniranju”. NAPOMENA 4 Sa osvrtom na analitičku jedinicu, etaloniranje znači uspostavljanje odnosa između sadržaja analizirane supstance i odziva (7.3.1.1). Definicije od .4.1 do 7.4.4 odnose se posebno na etaloniranje analitičke jedinice.

  srpski
  

  niz operacija koje uspostavljaju, pod utvrđenim uslovima, odnos između vrednosti količine koju pokazuje merni instrument ili sistem za merenje, ili vrednosti koje su predstavljene materijalnim merenjem ili referentnim materijalom, i odgovarajućih vrednosti dobijenih etalonom [VIM] NAPOMENA 1 Rezultat etaloniranja dozvoljava ili dodeljivanje vrednosti veličine indikaciji ili određivanje ispravke u odnosu na indikaciju. NAPOMENA 2 Etaloniranje takođe može da odredi druga metrološka svojstva, kao što je efekat uticaja veličine. NAPOMENA 3 Rezultat etaloniranja može da se zabeleži u dokumentu koji se ponekad naziva „sertifikat o etaloniranju” ili „izveštaj o etaloniranju”. NAPOMENA 4 Sa osvrtom na analitičku jedinicu, etaloniranje znači uspostavljanje odnosa između sadržaja analizirane supstance i odziva (7.3.1.1). Definicije od .4.1 do 7.4.4 odnose se posebno na etaloniranje analitičke jedinice.

• komponenta kalibracije calibration component
  engleski
  

  quantified component of a calibration gas mixture (4.1), with specified uncertainty (8.6), which is used for calibration (7.4) or validation (8.5) purposes

  srpski
  

  kvantifikovana komponenta gasne smeše za etaloniranje (4.1), sa utvrđenom nesigurnošću (8.6), koja se koristi u svrhu etaloniranja (7.4) ili validacije (8.5)

  srpski
  

  kvantifikovana komponenta gasne smeše za etaloniranje (4.1), sa utvrđenom nesigurnošću (8.6), koja se koristi u svrhu etaloniranja (7.4) ili validacije (8.5)

• kalibraciona funkcija calibration function
  engleski
  

  mathematical description of the relationship between the analyte content and the response (7.3.1.1) established by calibration (7.4), expressing the response as a function of the analyte content NOTE 1 The graphical representation of this function is called the "calibration curve". NOTE 2 The inverse of the calibration function, expressing the analyte content as a function of the response, is known as the "analysis function".

  srpski
  

  matematički opis odnosa između sadržaja analizirane supstance i odziva (7.3.1.1), ustanovljenog etaloniranjem (7.4), koji predstavlja odziv kao funkciju sadržaja analizirane supstance NAPOMENA 1 Grafičko predstavljanje ove funkcije zove se „kalibraciona kriva”. NAPOMENA 2 Obrnuta kalibraciona funkcija, predstavljena sadržajem analizirane supstance u funkciji odziva, poznata je kao „funkcija analize”.

  srpski
  

  matematički opis odnosa između sadržaja analizirane supstance i odziva (7.3.1.1), ustanovljenog etaloniranjem (7.4), koji predstavlja odziv kao funkciju sadržaja analizirane supstance NAPOMENA 1 Grafičko predstavljanje ove funkcije zove se „kalibraciona kriva”. NAPOMENA 2 Obrnuta kalibraciona funkcija, predstavljena sadržajem analizirane supstance u funkciji odziva, poznata je kao „funkcija analize”.

• gasna smeša za etaloniranje calibration gas mixture
  engleski
  

  gas mixture of sufficient stability (6.1) and homogeneity whose composition is properly established for use in the calibration (7.4) of a measuring instrument or for the validation (8.5) of a measurement or gas analytical method NOTE Calibration gas mixtures are the analogues of measurement standards in physical metrology (see 8.8 and 8.8.1).

  srpski
  

  gasna smeša dovoljne stabilnosti (6.1) i homogenosti i čiji je sastav na odgovarajući način ustanovljen za korišćenje prilikom etaloniranja (7.4) mernog instrumenta ili za validaciju (8.5) merenja ili gasne analitičke metode NAPOMENA Gasne smeše za etaloniranje odgovaraju mernim etalonima u fizičkoj metrologiji (videti 8.8 i 8.8.1).

  srpski
  

  gasna smeša dovoljne stabilnosti (6.1) i homogenosti i čiji je sastav na odgovarajući način ustanovljen za korišćenje prilikom etaloniranja (7.4) mernog instrumenta ili za validaciju (8.5) merenja ili gasne analitičke metode NAPOMENA Gasne smeše za etaloniranje odgovaraju mernim etalonima u fizičkoj metrologiji (videti 8.8 i 8.8.1).

• interval kalibracije calibration interval
  engleski
  

  time period between a calibration (7.4) and the next (re)calibration of a measuring system

  srpski
  

  period vremena između kalibracije (7.4) i sledeće (re)kalibracije mernog sistema

  srpski
  

  period vremena između kalibracije (7.4) i sledeće (re)kalibracije mernog sistema

• noseći gas carrier gas
  engleski
  

  gas introduced in order to transport a sample for analytical purposes

  srpski
  

  gas koji se uvodi radi transporta uzorka za analitičke svrhe

  srpski
  

  gas koji se uvodi radi transporta uzorka za analitičke svrhe

• hemijska reakcija chemical reaction
  engleski
  

  interaction between substances which results in change of chemical identity

  srpski
  

  interakcija između supstanci koja rezultira promenom hemijskih karakteristika

  srpski
  

  interakcija između supstanci koja rezultira promenom hemijskih karakteristika

• kombinovana standardna nesigurnost uc combined standard uncertainty uc
  engleski
  

  standard uncertainty (8.6.1) of the result of a measurement when the result is obtained from the values of a number of other quantities, equal to the positive root of a sum of terms, the terms being the variances or covariances of these other quantities, weighted in accordance with to how the measurement result varies with changes in these quantities [GUM]

  srpski
  

  standardna nesigurnost (8.6.1) rezultata merenja, kada se rezultat dobija iz vrednosti više drugih veličina, jednaka pozitivnom korenu zbira članova, u kome članovi predstavljaju varijanse ili kovarijanse tih drugih veličina, procenjena u skladu sa tim kako rezultati merenja variraju sa promenama tih veličina [GUM]

  srpski
  

  standardna nesigurnost (8.6.1) rezultata merenja, kada se rezultat dobija iz vrednosti više drugih veličina, jednaka pozitivnom korenu zbira članova, u kome članovi predstavljaju varijanse ili kovarijanse tih drugih veličina, procenjena u skladu sa tim kako rezultati merenja variraju sa promenama tih veličina [GUM]

• komplementarni gas merni gas matriks-gas glavni gas glavna komponenta rastvarač gas complementary gas balance gas matrix gas major gas major component diluent gas
  engleski
  

  component of a calibration gas mixture (4.1) which completes the calibration gas mixture NOTE 1 The target content of the calibration component(s) is generally achieved by adjusting the amount of the complementary gas. NOTE 2 In common practice, the complementary gas is not quantified on certificates or labels. NOTE 3 In general, the complementary gas is selected with respect to the type of application the calibration gas mixture will serve.

  srpski
  

  komponenta gasne smeše za etaloniranje (4.1) koja dopunjuje gasnu smešu za etaloniranje NAPOMENA 1 Ciljani sadržaj komponente (komponenti) za etaloniranje se uopšteno postiže podešavanjem količine komplementarnog gasa. NAPOMENA 2 U praksi, komplementarni gas nije kvantifikovan na sertifikatima ili etiketama. NAPOMENA 3 Uopšteno, komplementarni gas se bira u zavisnosti od vrste primene gase smeše za etaloniranje.

  srpski
  

  komponenta gasne smeše za etaloniranje (4.1) koja dopunjuje gasnu smešu za etaloniranje NAPOMENA 1 Ciljani sadržaj komponente (komponenti) za etaloniranje se uopšteno postiže podešavanjem količine komplementarnog gasa. NAPOMENA 2 U praksi, komplementarni gas nije kvantifikovan na sertifikatima ili etiketama. NAPOMENA 3 Uopšteno, komplementarni gas se bira u zavisnosti od vrste primene gase smeše za etaloniranje.

• sastav composition
  engleski
  

  property of a gas mixture given by the identity and the content of each component NOTE The term "content" is used as a generic term for the qualitative description of the composition of a gas mixture without specifying any numerical values. In quantitative expressions of a gas mixture composition the selected quantity of composition (2.7.1), e.g. the mole fraction (2.7.1.1.1) or the mass concentration (2.7.1.2.2), shall be used in conjunction with the name or the chemical formula of the component. EXAMPLE 1 The hydrogen content in a hydrogen–nitrogen mixture, expressed as a mole fraction (2.7.1.1.1), is = 0,1. EXAMPLE 2 The content of sulfur dioxide in air at 101,325 kPa and 25 °C, expressed as a mass concentration (2.7.1.2.2), is = 1 mg/m3.

  srpski
  

  svojstvo gasne smeše dato identitetom i sadržajem svake komponente NAPOMENA Termin „sadržaj” se koristi kao generički termin za kvalitativno opisivanje sastava gasne smeše, bez specificiranja brojčanih vrednosti. Radi kvantitativnog izražavanja sastava gasne smeše se izabrana vrednost kvantiteta sastava (2.7.1), na primer molski udeo (2.7.1.1.1) ili masena koncentracija (2.7.1.2.2), mora koristiti uz naziv ili hemijsku formulu komponente. PRIMER 1 Sadržaj vodonika u smeši vodonik-azot izražen kao molski udeo (2.7.1.1.1.) iznosi = 0,1. PRIMER 2 Sadržaj sumpor-dioksida u vazduhu na 101,325 kPa i 25 C izražen preko masene koncentracije (2.7.1.2.2.) iznosi = 1 mg/m3.

  srpski
  

  svojstvo gasne smeše dato identitetom i sadržajem svake komponente NAPOMENA Termin „sadržaj” se koristi kao generički termin za kvalitativno opisivanje sastava gasne smeše, bez specificiranja brojčanih vrednosti. Radi kvantitativnog izražavanja sastava gasne smeše se izabrana vrednost kvantiteta sastava (2.7.1), na primer molski udeo (2.7.1.1.1) ili masena koncentracija (2.7.1.2.2), mora koristiti uz naziv ili hemijsku formulu komponente. PRIMER 1 Sadržaj vodonika u smeši vodonik-azot izražen kao molski udeo (2.7.1.1.1.) iznosi = 0,1. PRIMER 2 Sadržaj sumpor-dioksida u vazduhu na 101,325 kPa i 25 C izražen preko masene koncentracije (2.7.1.2.2.) iznosi = 1 mg/m3.

• faktor stišljivosti faktor stišljivosti Z-faktor faktor realnog gasa compression factor compressibility factor Z-factor real-gas factor
  engleski
  

  quotient of the volume of an arbitrary amount of gas at specified pressure and temperature and the volume of the same amount of gas, at the same state conditions, as calculated using the ideal gas law NOTE At room temperature and atmospheric pressure, the compression factor of many gases differs only slightly from 1.

  srpski
  

  količnik zapremine proizvoljne zapremine gasa na utvrđenom pritisku i temperaturi i iste zapremine gasa na istim uslovima stanja, kada se primeni zakon idealnog gasa NAPOMENA Faktor stišljivosti mnogih gasova se na sobnoj temperaturi i atmosferskom pritisku neznatno razlikuje od 1.

  srpski
  

  količnik zapremine proizvoljne zapremine gasa na utvrđenom pritisku i temperaturi i iste zapremine gasa na istim uslovima stanja, kada se primeni zakon idealnog gasa NAPOMENA Faktor stišljivosti mnogih gasova se na sobnoj temperaturi i atmosferskom pritisku neznatno razlikuje od 1.

• faktor obuhvata k coverage factor k
  engleski
  

  numerical factor used as a multiplier of the combined standard uncertainty (8.6.1.1) in order to obtain an expanded uncertainty [GUM] NOTE 1 Typically, a coverage factor k in the range of to 3 is used. NOTE 2 In gas analytical procedures, a coverage factor of k = 2 is to be used, unless specific reasons necessitate another choice.

  srpski
  

  brojni faktor koji se koristi kao množilac kombinovane standardne nesigurnosti (8.6.1.1) da bi se dobila proširena nesigurnost [GUM] NAPOMENA 1 Obično se koristi faktor obuhvata k u opsegu do 3. NAPOMENA 2 U analitičkim procedurama prilikom analize gasa koristi se faktor obuhvata k = 2, osim ako specifični razlozi ne zahtevaju drugačiji izbor k.

  srpski
  

  brojni faktor koji se koristi kao množilac kombinovane standardne nesigurnosti (8.6.1.1) da bi se dobila proširena nesigurnost [GUM] NAPOMENA 1 Obično se koristi faktor obuhvata k u opsegu do 3. NAPOMENA 2 U analitičkim procedurama prilikom analize gasa koristi se faktor obuhvata k = 2, osim ako specifični razlozi ne zahtevaju drugačiji izbor k.

• kritična tačka critical point
  engleski
  

  single point in pressure-temperature phase diagram at which the composition and properties of the gas and liquid phases in equilibrium are identical NOTE 1 The pressure at this point is known as the "critical pressure" and the temperature as the "critical temperature". NOTE 2 For a pure substance, the critical temperature is that temperature above which only the gas phase can exist irrespective of the applied pressure. NOTE 3 For a gas mixture, the maximum temperature at which two-phase separation (condensation) can occur is called the "cricondentherm". It is generally higher than the critical temperature.

  srpski
  

  (pojedinačna) tačka na faznom dijagramu pritisak–temperatura u kojoj su sastav i svojstva gasne i tečne faze, koje su u ravnoteži, identične NAPOMENA 1 Pritisak u ovoj tački je poznat kao kritični pritisak, a temperatura kao kritična temperatura. NAPOMENA 2 Za čistu supstancu je kritična temperatura ona iznad koje može da postoji samo gasna faza, bez obzira na primenjeni pritisak. NAPOMENA 3 Za gasnu smešu najviša temperatura na kojoj mogu postojati dve faze (kondenzacija) naziva se krikondenterma. Obično je viša od kritične temperature.

  srpski
  

  (pojedinačna) tačka na faznom dijagramu pritisak–temperatura u kojoj su sastav i svojstva gasne i tečne faze, koje su u ravnoteži, identične NAPOMENA 1 Pritisak u ovoj tački je poznat kao kritični pritisak, a temperatura kao kritična temperatura. NAPOMENA 2 Za čistu supstancu je kritična temperatura ona iznad koje može da postoji samo gasna faza, bez obzira na primenjeni pritisak. NAPOMENA 3 Za gasnu smešu najviša temperatura na kojoj mogu postojati dve faze (kondenzacija) naziva se krikondenterma. Obično je viša od kritične temperature.

• Daltonov zakon Dalton's law
  engleski
  

  law according to which the total pressure exerted by a gas mixture is the sum of the partial pressures exerted by the component gases contained in the gas mixture NOTE 1

  srpski
  

  zakon prema kojem je ukupni pritisak gasne smeše jednak zbiru parcijalnih pritisaka gasovitih komponenti sadržanih u gasnoj smeši NAPOMENA 1 Parcijalni pritisak gasovite komponente je pritisak koji bi on vršio da sam zauzima posmatranu zapreminu na istoj temperaturi kao smeša. NAPOMENA 2 Daltonov zakon se primenjuje na idealnu gasnu smešu koja sadrži smešu idealnih gasova.

  srpski
  

  zakon prema kojem je ukupni pritisak gasne smeše jednak zbiru parcijalnih pritisaka gasovitih komponenti sadržanih u gasnoj smeši NAPOMENA 1 Parcijalni pritisak gasovite komponente je pritisak koji bi on vršio da sam zauzima posmatranu zapreminu na istoj temperaturi kao smeša. NAPOMENA 2 Daltonov zakon se primenjuje na idealnu gasnu smešu koja sadrži smešu idealnih gasova.

• gustina density
  engleski
  

  quotient of the mass and the volume occupied by that mass at specified state conditions

  srpski
  

  količnik mase i zapremine koju zauzima ta masa pod utvrđenim uslovima stanja

  srpski
  

  količnik mase i zapremine koju zauzima ta masa pod utvrđenim uslovima stanja

• desorpcija desorption
  engleski
  

  release of a sorbed substance

  srpski
  

  otpuštanje sorbenta

  srpski
  

  otpuštanje sorbenta

• određivanje praga detekcije granica detekcije detection threshold limit of detection
  engleski
  

  minimum input signal which produces an observable output signal [response (7.3.1.1)]

  srpski
  

  najmanji ulazni signal koji proizvodi vidljiv izlazni signal [odziv (7.3.1.1)]

  srpski
  

  najmanji ulazni signal koji proizvodi vidljiv izlazni signal [odziv (7.3.1.1)]

• tačka rošenja dew point
  engleski
  

  at a specified pressure, the temperature at, or below which, condensation from the gas phase will occur

  srpski
  

  temperatura na kojoj ili ispod koje se pri utvrđenom pritisku javlja kondenzacija iz gasne faze

  srpski
  

  temperatura na kojoj ili ispod koje se pri utvrđenom pritisku javlja kondenzacija iz gasne faze

• metoda difuzije diffusion method
  engleski
  

  method in which a gas or vapour escapes through a restriction into a gas stream held at a constant flow rate NOTE 1 The mass flow rate of the diffusing substance remains constant through the restriction, if the pressure and temperature are maintained at fixed values and provided that there is no significant depletion of the source of the analyte. NOTE 2 If the flow rate of the gas stream is measured as mass per unit time, the mass fraction can be calculated. NOTE 3 Strictly, the physical process involved in this method is closer to effusion and/or transpiration than diffusion.

  srpski
  

  metoda pri kojoj gas ili para prolaze kroz ograničenje u struju gasa koja se održava na konstantnom protoku NAPOMENA 1 Maseni protok difuzione supstance ostaje konstantan kroz ograničenje ako pritisak i temperatura zadržavaju zadate vrednosti i pod uslovom da ništa od analizirane supstance ne zaostane. NAPOMENA 2 Ako se protok gasne struje meri kao masa po jedinici vremena, onda se maseni udeo može izračunati. NAPOMENA 3 Tačnije, fizički proces uključen u ovu metodu je bliskiji efuziji i/ili transpiraciji nego difuziji.

  srpski
  

  metoda pri kojoj gas ili para prolaze kroz ograničenje u struju gasa koja se održava na konstantnom protoku NAPOMENA 1 Maseni protok difuzione supstance ostaje konstantan kroz ograničenje ako pritisak i temperatura zadržavaju zadate vrednosti i pod uslovom da ništa od analizirane supstance ne zaostane. NAPOMENA 2 Ako se protok gasne struje meri kao masa po jedinici vremena, onda se maseni udeo može izračunati. NAPOMENA 3 Tačnije, fizički proces uključen u ovu metodu je bliskiji efuziji i/ili transpiraciji nego difuziji.

• direktno uzorkovanje direct sampling
  engleski
  

  sampling where there is a direct connection between the sample probe and the sample line (7.2.6.1)

  srpski
  

  uzorkovanje u kome postoji direktna veza između sonde za uzorkovanje i linije za uzorkovanje (7.2.6.1)

  srpski
  

  uzorkovanje u kome postoji direktna veza između sonde za uzorkovanje i linije za uzorkovanje (7.2.6.1)

• dinamička volumetrijska metoda dynamic volumetric method
  engleski
  

  method in which two or more gas streams, of known volume flow or mass flow rate, are combined into a single stream under specified conditions NOTE The volume or mass fraction of any component of the gas mixture may be calculated from the quotient of the volume or mass flow rates.

  srpski
  

  metoda u kojoj se dve ili više struja gasa, poznatog zapreminskog protoka ili brzine masenog protoka, spajaju u jednu struju pod utvrđenim uslovima NAPOMENA Zapreminski ili maseni udeo bilo koje komponente gasne smeše može se izračunati iz količnika zapreminskih ili masenih brzina protoka.

  srpski
  

  metoda u kojoj se dve ili više struja gasa, poznatog zapreminskog protoka ili brzine masenog protoka, spajaju u jednu struju pod utvrđenim uslovima NAPOMENA Zapreminski ili maseni udeo bilo koje komponente gasne smeše može se izračunati iz količnika zapreminskih ili masenih brzina protoka.

• jednačina stanja equation of state
  engleski
  

  mathematical relationship between the state variables (pressure and temperature) of a gas or gas mixture, and the volume occupied by a given amount of substance NOTE 1

  srpski
  

  matematička relacija između promenljivih stanja (pritisak i temperatura) gasa ili gasne smeše i zapremine koju zauzima data količina supstance NAPOMENA 1 Ova relacija se uopšteno može napisati kao pV = ZnRT gde je: p pritisak V zapremina Z faktor stišljivosti (3.2) n količina supstance R molarna gasna konstanta T apsolutna temperatura NAPOMENA 2 Jednačina stanja u kojoj Z ima vrednost jedan naziva se „zakon idealnog gasa” i odnosi se samo na „idealan gas” ili „idealnu gasnu smešu”. NAPOMENA 3 Aproksimacija idealnog gasa se često koristi u grubim (u smislu važnosti) proračunima ponašanja realnog gasa.

  srpski
  

  matematička relacija između promenljivih stanja (pritisak i temperatura) gasa ili gasne smeše i zapremine koju zauzima data količina supstance NAPOMENA 1 Ova relacija se uopšteno može napisati kao pV = ZnRT gde je: p pritisak V zapremina Z faktor stišljivosti (3.2) n količina supstance R molarna gasna konstanta T apsolutna temperatura NAPOMENA 2 Jednačina stanja u kojoj Z ima vrednost jedan naziva se „zakon idealnog gasa” i odnosi se samo na „idealan gas” ili „idealnu gasnu smešu”. NAPOMENA 3 Aproksimacija idealnog gasa se često koristi u grubim (u smislu važnosti) proračunima ponašanja realnog gasa.

• proširena nesigurnost U expanded uncertainty U
  engleski
  

  quantity defining an interval about the result of a measurement that may be expected to encompass a large fraction of the distribution of values that could reasonably be attributed to the measurand [GUM]

  srpski
  

  veličina koja definiše opseg vrednosti oko rezultata merenja za koji se može očekivati da obuhvata veliki deo raspodele vrednosti, koje se razumno mogu pripisati merenoj veličini [GUM]

  srpski
  

  veličina koja definiše opseg vrednosti oko rezultata merenja za koji se može očekivati da obuhvata veliki deo raspodele vrednosti, koje se razumno mogu pripisati merenoj veličini [GUM]

• analiza gasa gas analysis
  engleski
  

  actions taken to determine qualitatively and/or quantitatively some or all components (2.6) present in a gas sample NOTE The determination is qualitative if the components (2.6) present in a sample are identified. The termination is quantitative if, in addition, values of a quantity of composition (2.7.1) are determined.

  srpski
  

  radnja preduzeta da bi se kvalitativno i/ili kvantitativno odredile pojedine ili sve komponente (2.6) prisutne u uzorku gasa NAPOMENA Određivanje je kvalitativno ukoliko su komponente (2.6) prisutne u uzorku identifikovane. Određivanje je kvantitativno ako su, dodatno, određene i vrednosti kvantiteta sastava (2.7.1)

  srpski
  

  radnja preduzeta da bi se kvalitativno i/ili kvantitativno odredile pojedine ili sve komponente (2.6) prisutne u uzorku gasa NAPOMENA Određivanje je kvalitativno ukoliko su komponente (2.6) prisutne u uzorku identifikovane. Određivanje je kvantitativno ako su, dodatno, određene i vrednosti kvantiteta sastava (2.7.1)

• gasni analitički sistem gas analytical system
  engleski
  

  assembly to carry out specified gas analytical measurements NOTE In general, a gas analytical system is likely to comprise the following elements: sample probe (7.2.1), sample point (7.2.2), carrier gas (7.2.3), line (7.2.6), analytical unit (7.3.1).

  srpski
  

  sklop za sprovođenje utvrđenih analitičkih merenja gasa NAPOMENA Uopšteno, gasni analitički sistem se sastoji od sledećih elemenata: sonde za uzorkovanje (7.2.1), mesta uzorkovanja (7.2.2), nosećeg gasa (7.2.3), linije (7.2.6), analitičke jedinice (7.3.1).

  srpski
  

  sklop za sprovođenje utvrđenih analitičkih merenja gasa NAPOMENA Uopšteno, gasni analitički sistem se sastoji od sledećih elemenata: sonde za uzorkovanje (7.2.1), mesta uzorkovanja (7.2.2), nosećeg gasa (7.2.3), linije (7.2.6), analitičke jedinice (7.3.1).

• gasno merenje gas measurement
  engleski
  

  quantitative determination of a physical property of a gas sample

  srpski
  

  kvantitativno određivanje fizičkog svojstva uzorka gasa

  srpski
  

  kvantitativno određivanje fizičkog svojstva uzorka gasa

• gasna smeša gas mixture
  engleski
  

  mixture, in the gaseous state, consisting of two or more chemical substances NOTE 1 A chemical substance is a portion of matter consisting of one distinct species of particles (atoms or molecules). NOTE 2 Under certain conditions of pressure and temperature a gas mixture may exist in equilibrium with a liquid phase. In this case the composition (2.7) of the mixture will (in general) be different in the gas phase and in the liquid phase.

  srpski
  

  smeša u gasovitom stanju koja se sastoji od dveju ili više hemijskih supstanci NAPOMENA 1 Hemijska supstanca je količina materije koja se sastoji od jedne određene vrste čestica (atoma ili molekula). NAPOMENA 2 Pri određenim uslovima pritiska i temperature, gasna smeša može da bude u ravnoteži sa tečnom fazom. U ovom slučaju je sastav (2.7) smeše (uopšteno) različit u gasnoj i tečnoj fazi.

  srpski
  

  smeša u gasovitom stanju koja se sastoji od dveju ili više hemijskih supstanci NAPOMENA 1 Hemijska supstanca je količina materije koja se sastoji od jedne određene vrste čestica (atoma ili molekula). NAPOMENA 2 Pri određenim uslovima pritiska i temperature, gasna smeša može da bude u ravnoteži sa tečnom fazom. U ovom slučaju je sastav (2.7) smeše (uopšteno) različit u gasnoj i tečnoj fazi.

• uzorak gasa gas sample
  engleski
  

  portion of material on which observations can be made in order to furnish data on the gaseous material from which it has been removed NOTE A sample is taken as representative for the gaseous material if the same observations on any other sample taken from this gaseous material furnish the same data within preset intervals.

  srpski
  

  deo materijala na kome se može izvršiti ispitivanje radi dobijanja podataka o gasovitom materijalu iz kojeg je izdvojen NAPOMENA Uzorak se smatra reprezentativnim za gasoviti materijal ako ista ispitivanja na bilo kom drugom uzorku uzetom iz ovog gasovitog materijala daju iste podatke unutar unapred zadatog intervala.

  srpski
  

  deo materijala na kome se može izvršiti ispitivanje radi dobijanja podataka o gasovitom materijalu iz kojeg je izdvojen NAPOMENA Uzorak se smatra reprezentativnim za gasoviti materijal ako ista ispitivanja na bilo kom drugom uzorku uzetom iz ovog gasovitog materijala daju iste podatke unutar unapred zadatog intervala.

• homogenost homogeneity
  engleski
  

  state of a gas mixture wherein all of its components (2.6) are distributed uniformly throughout the volume occupied by the gas mixture NOTE Unless any other indication is given, it is normally to be assumed that the gas mixture is homogeneous in composition in time and space within the gas mixture.

  srpski
  

  stanje gasne smeše u kojoj su sve komponente (2.6) uniformno raspoređene po celoj zapremini koju zauzima smeša NAPOMENA Ukoliko nisu date druge indikacije, pretpostavlja se da je gasna smeša homogena u pogledu sastava u vremenu i prostoru unutar gasne smeše.

  srpski
  

  stanje gasne smeše u kojoj su sve komponente (2.6) uniformno raspoređene po celoj zapremini koju zauzima smeša NAPOMENA Ukoliko nisu date druge indikacije, pretpostavlja se da je gasna smeša homogena u pogledu sastava u vremenu i prostoru unutar gasne smeše.

• nečistoća impurity
  engleski
  

  unwanted component present in a gas mixture NOTE 1 Impurities found in a gas mixture originate from the parent gases or are introduced during or after its production. NOTE 2 An impurity affecting the intended use of a gas mixture is called a "critical impurity". NOTE 3 If the fraction of a gas mixture component is close to unity, and if the other components are of no special interest, such a gas mixture is considered, in general, as a "pure gas" consisting of that predominant component containing some impurities. NOTE 4 The "purity" of a "pure gas" is quantified usually by the difference between unity and the sum of the fractions of all specified impurities.

  srpski
  

  neželjena komponenta prisutna u gasnoj smeši NAPOMENA 1 Nečistoće nađene u gasnoj smeši vode poreklo od matičnih gasova ili su unete tokom ili nakon njihove proizvodnje. NAPOMENA 2 Nečistoća koja utiče na planiranu upotrebu gasne smeše naziva se „kritična nečistoća”. NAPOMENA 3 Ukoliko je udeo komponente gasne smeše blizak jediničnom i ukoliko druge komponente nisu od posebnog značaja, onda se uopšteno takva gasna smeša smatra „čistim gasom” koji se sastoji od te preovladavajuće komponente koja sadrži malo nečistoća. NAPOMENA 4 „Čistoća” „čistog gasa” se obično kvantifikuje razlikom između jedinice i zbira udela svih utvrđenih nečistoća.

  srpski
  

  neželjena komponenta prisutna u gasnoj smeši NAPOMENA 1 Nečistoće nađene u gasnoj smeši vode poreklo od matičnih gasova ili su unete tokom ili nakon njihove proizvodnje. NAPOMENA 2 Nečistoća koja utiče na planiranu upotrebu gasne smeše naziva se „kritična nečistoća”. NAPOMENA 3 Ukoliko je udeo komponente gasne smeše blizak jediničnom i ukoliko druge komponente nisu od posebnog značaja, onda se uopšteno takva gasna smeša smatra „čistim gasom” koji se sastoji od te preovladavajuće komponente koja sadrži malo nečistoća. NAPOMENA 4 „Čistoća” „čistog gasa” se obično kvantifikuje razlikom između jedinice i zbira udela svih utvrđenih nečistoća.

• indirektno uzorkovanje indirect sampling
  engleski
  

  sampling where there is no direct connection between the sample probe and the sample line (7.2.6.1)

  srpski
  

  uzorkovanje u kome ne postoji direktna veza između sonde za uzorkovanje i linije za uzorkovanje (7.2.6.1)

  srpski
  

  uzorkovanje u kome ne postoji direktna veza između sonde za uzorkovanje i linije za uzorkovanje (7.2.6.1)

• ponovljivost isti postupak merenja; —
  engleski
  

  istog ispitivača (operatora); —

  srpski
  

  bliskost slaganja između rezultata uzastopnih merenja iste merene veličine koja se sprovode pod istim uslovima merenja [VIM] NAPOMENA 1 Ovi uslovi se zovu „uslovi ponovljivosti”. NAPOMENA 2 Uslovi ponovljivosti uključuju: —

  srpski
  

  bliskost slaganja između rezultata uzastopnih merenja iste merene veličine koja se sprovode pod istim uslovima merenja [VIM] NAPOMENA 1 Ovi uslovi se zovu „uslovi ponovljivosti”. NAPOMENA 2 Uslovi ponovljivosti uključuju: —

• linija line
  engleski
  

  gas-tight system of tubing equipped with accessories such as valves, manometers, etc. enabling gas to be transported from one point to another

  srpski
  

  gasni sistem tankih cevi opremljen dodacima, kao što su ventili, manometri itd. koji omogućava transport gasa od jedne do druge tačke

  srpski
  

  gasni sistem tankih cevi opremljen dodacima, kao što su ventili, manometri itd. koji omogućava transport gasa od jedne do druge tačke

• manometarska metoda manometric method
  engleski
  

  method in which the increases of pressure, resulting from the addition of each component in turn, are determined NOTE 1

  srpski
  

  metoda u kojoj se određuje porast pritiska koji nastaje usled dodavanja svake komponente u nizu NAPOMENA 1 U tipičnoj primeni ove metode, prva komponenta gasne smeše se dodaje u ispražnjen cilindar za gas, čemu slede sukcesivna dodavanja. NAPOMENA 2 Bilo koji kvantitet sastava može se izračunati samo iz podataka o pritisku, ako je smeša pripremljena na stalnoj temperaturi i ako su poznata odstupanja od idealnog ponašanja svih smeša. NAPOMENA 3 Sastav gasne smeše proizvedene ovom metodom na visokom pritisku obično se određuje pomoću metoda poređenja kao što je to opisano u ISO 6143.

  srpski
  

  metoda u kojoj se određuje porast pritiska koji nastaje usled dodavanja svake komponente u nizu NAPOMENA 1 U tipičnoj primeni ove metode, prva komponenta gasne smeše se dodaje u ispražnjen cilindar za gas, čemu slede sukcesivna dodavanja. NAPOMENA 2 Bilo koji kvantitet sastava može se izračunati samo iz podataka o pritisku, ako je smeša pripremljena na stalnoj temperaturi i ako su poznata odstupanja od idealnog ponašanja svih smeša. NAPOMENA 3 Sastav gasne smeše proizvedene ovom metodom na visokom pritisku obično se određuje pomoću metoda poređenja kao što je to opisano u ISO 6143.

• masena koncentracija A mass concentration A
  engleski
  

  quotient of the mass of a component A and the volume of the gas mixture NOTE The mass concentration is not independent of the pressure and the temperature of the gas mixture. Therefore the pressure and the temperature have to be specified.

  srpski
  

  količnik mase komponente A i zapremine gasne smeše NAPOMENA Masena koncentracija zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperatura moraju biti utvrđeni.

  srpski
  

  količnik mase komponente A i zapremine gasne smeše NAPOMENA Masena koncentracija zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperatura moraju biti utvrđeni.

• maseni udeo wA mass fraction wA
  engleski
  

  quotient of the mass of a component A and the sum of the masses of all components of the gas mixture NOTE The mass fraction is independent of the pressure and the temperature of the gas mixture.

  srpski
  

  količnik mase komponente A i zbira masa svih komponenti gasne smeše NAPOMENA Maseni udeo je nezavisan od pritiska i temperature gasne smeše.

  srpski
  

  količnik mase komponente A i zbira masa svih komponenti gasne smeše NAPOMENA Maseni udeo je nezavisan od pritiska i temperature gasne smeše.

• najviša temperatura pri korišćenju maximum applicable temperature
  engleski
  

  temperature above which a gas mixture shall not be used NOTE The maximum applicable temperature is set with regard to the potential for alteration of the composition of the gas mixture by physical or chemical interactions of the components with each other or with the walls of the gas cylinder.

  srpski
  

  temperatura iznad koje se gasna smeša ne sme koristiti NAPOMENA Najviša temperatura korišćenja je određena zbog potencijalnog mešanja komponenti gasne smeše fizičkim i hemijskim interakcijama komponenti međusobno ili sa zidom cilindra.

  srpski
  

  temperatura iznad koje se gasna smeša ne sme koristiti NAPOMENA Najviša temperatura korišćenja je određena zbog potencijalnog mešanja komponenti gasne smeše fizičkim i hemijskim interakcijama komponenti međusobno ili sa zidom cilindra.

• najviši pritisak punjenja maximum filling pressure
  engleski
  

  pressure up to which a gas mixture can be compressed into a cylinder NOTE The maximum applicable filling pressure of a gas mixture is limited by the design of the cylinder, but it may be restricted because of condensable components contained in the gas mixture or for other reasons.

  srpski
  

  pritisak do koga se gasna smeša može kompresovati u cilindru NAPOMENA Najviši pritisak punjenja gasne smeše koji se može primeniti ogrničen je konstrukcijom cilindra, ali može biti ograničen zbog kondenzacije komponenata sadržanih u gasnoj smeši ili iz nekog drugog razloga.

  srpski
  

  pritisak do koga se gasna smeša može kompresovati u cilindru NAPOMENA Najviši pritisak punjenja gasne smeše koji se može primeniti ogrničen je konstrukcijom cilindra, ali može biti ograničen zbog kondenzacije komponenata sadržanih u gasnoj smeši ili iz nekog drugog razloga.

• najduži rok upotrebe maximum storage life
  engleski
  

  period after which the stored gas mixture is not to be used NOTE 1 This period is usually identified as that for which the producer assures that the gas mixture maintains its composition within the specified limits when stored in accordance with requirements based upon the concepts defined in 6.5.1 to 6.5.4. NOTE 2

  srpski
  

  period posle kog gasna smeša ne sme da se koristi NAPOMENA 1 Ovaj period se obično precizira kao period u kome proizvođač uverava da će gasna smeša zardžati sastav u utvrđenim granicama ako se čuva u saglasnosti sa zahtevima opisanim u 6.5.1 i 6.5.4. NAPOMENA 2 Kraj ovog perioda može se navesti kao „datum isteka roka upotrebe”.

  srpski
  

  period posle kog gasna smeša ne sme da se koristi NAPOMENA 1 Ovaj period se obično precizira kao period u kome proizvođač uverava da će gasna smeša zardžati sastav u utvrđenim granicama ako se čuva u saglasnosti sa zahtevima opisanim u 6.5.1 i 6.5.4. NAPOMENA 2 Kraj ovog perioda može se navesti kao „datum isteka roka upotrebe”.

• etalon measurement standard
  engleski
  

  material measure, measuring instrument, reference material (8.8.1) or measuring system intended to define, realize, conserve or reproduce a unit or one or more values of a quantity to serve as a reference [VIM] NOTE 1 A set of similar material measures or measuring instruments that, through their combined use, constitutes a standard is called a "collective standard". NOTE 2 A set of standards of chosen values that, individually or in combination, provides a series of values of quantities of the same kind is called a "group standard".

  srpski
  

  materijalizovana mera, merilo, referentni materijal (8.8.1), ili merni sitem namenjen da definiše, ostvari, čuva, ili reprodukuje jedinicu ili jednu ili više vrednosti veličine i da služi kao referenca [VIM] NAPOMENA 1 Skup sličnih materijalizovanih mera ili merila koji, zajednički korišćeni, čine etalon, naziva se „kolektivni etalon”. NAPOMENA 2 Skup etalona izabranih vrednosti koji, pojedinačno ili u kombinaciji, obezbeđuju niz vrednosti veličina iste vrste, naziva se „grupni etalon”.

  srpski
  

  materijalizovana mera, merilo, referentni materijal (8.8.1), ili merni sitem namenjen da definiše, ostvari, čuva, ili reprodukuje jedinicu ili jednu ili više vrednosti veličine i da služi kao referenca [VIM] NAPOMENA 1 Skup sličnih materijalizovanih mera ili merila koji, zajednički korišćeni, čine etalon, naziva se „kolektivni etalon”. NAPOMENA 2 Skup etalona izabranih vrednosti koji, pojedinačno ili u kombinaciji, obezbeđuju niz vrednosti veličina iste vrste, naziva se „grupni etalon”.

• merenje praga detekcije granica kvantifikacije measurement threshold limit of quantification
  engleski
  

  minimum input signal which produces a quantifiable output signal with a given uncertainty

  srpski
  

  najmanji ulazni signal koji proizvodi kvantitativan izlazni signal sa datom nesigurnšću

  srpski
  

  najmanji ulazni signal koji proizvodi kvantitativan izlazni signal sa datom nesigurnšću

• najmanja temperatura pri korišćenju minimum applicable temperature
  engleski
  

  temperature below which a gas mixture shall not be used NOTE The minimum applicable temperature is set with regard to the potential for alteration of the composition of the gas mixture by, for example a) sorption of one or more components by the walls of the gas cylinder, b) condensation of one or more components.

  srpski
  

  temperatura ispod koje se gasna smeša ne sme koristiti NAPOMENA Najmanja temperatura pri korišćenju određena je zbog potencijalnog mešanja komponenti u gasnoj smeši, na primer: a) sorpcija jedne ili više komponenti na zidovima gasnog cilindra, b) kondenzacija jedne ili više komponenti.

  srpski
  

  temperatura ispod koje se gasna smeša ne sme koristiti NAPOMENA Najmanja temperatura pri korišćenju određena je zbog potencijalnog mešanja komponenti u gasnoj smeši, na primer: a) sorpcija jedne ili više komponenti na zidovima gasnog cilindra, b) kondenzacija jedne ili više komponenti.

• najmanji pritisak pri korišćenju minimum pressure of utilization
  engleski
  

  minimum pressure of a gas mixture within a cylinder below which the mixture shall not be used NOTE The minimum pressure of utilization is set with regard to the potential for alteration of the composition of the gas mixture, by either: a) desorption of the component of interest, or b) desorption of other substances such as water, from the cylinder walls.

  srpski
  

  najmanji pritisak gasne smeše u cilindru ispod kog se smeša ne sme koristiti NAPOMENA Najmanji pritisak pri korišćenju određen je zbog potencijalnog mešanja komponenti u gasnoj smeši zbog: a) desorpcije komponenata, ili b) desorpcije drugih supstanci, kao što je voda, sa zidova cilindra.

  srpski
  

  najmanji pritisak gasne smeše u cilindru ispod kog se smeša ne sme koristiti NAPOMENA Najmanji pritisak pri korišćenju određen je zbog potencijalnog mešanja komponenti u gasnoj smeši zbog: a) desorpcije komponenata, ili b) desorpcije drugih supstanci, kao što je voda, sa zidova cilindra.

• kalibracija u više tačaka multipoint calibration
  engleski
  

  establishment of a calibration function (7.4.1) using more than two calibration points which define a range within which the estimated values of the analyte content are expected to lie NOTE 1 A "calibration point" is a pair of values attributed to the analyte content and the corresponding response (7.3.1.1). NOTE 2 The functional relationship between instrument response and analyte content is in general non-linear. NOTE 3 If the calibration function is assumed (or known) to be linear in the range of interest, then a two-point calibration (7.4.3) procedure may be used. If the calibration function is assumed (or known) to be one of direct proportionality, then single-point calibration (7.4.4) may be used.

  srpski
  

  uspostavljanje kalibracione funkcije (7.4.1) korišćenjem više od dve kalibracione tačke koje definišu opseg u kome se očekuje da leže procenjene vrednosti sadržaja analizirane supstance NAPOMENA 1 „Kalibraciona tačka” je par vrednosti dodeljene sadržaju analizirane supstance i odgovarajućem odzivu (7.3.1.1). NAPOMENA 2 Funkcionalni odnos između odziva instrumenta i sadržaja analizirane supstance uglavnom je nelinearan. NAPOMENA 3 Ako se pretpostavlja (ili zna) da će kalibraciona funkcija biti linearna u opsegu od značaja, onda može da se koristi procedura kalibracije u dvema tačkama (7.4.3). Ako se pretpostavlja (ili zna) da će kalibraciona funkcija biti direkno proporcionalna, onda može da se koristi kalibracija u jednoj tački (7.4.4).

  srpski
  

  uspostavljanje kalibracione funkcije (7.4.1) korišćenjem više od dve kalibracione tačke koje definišu opseg u kome se očekuje da leže procenjene vrednosti sadržaja analizirane supstance NAPOMENA 1 „Kalibraciona tačka” je par vrednosti dodeljene sadržaju analizirane supstance i odgovarajućem odzivu (7.3.1.1). NAPOMENA 2 Funkcionalni odnos između odziva instrumenta i sadržaja analizirane supstance uglavnom je nelinearan. NAPOMENA 3 Ako se pretpostavlja (ili zna) da će kalibraciona funkcija biti linearna u opsegu od značaja, onda može da se koristi procedura kalibracije u dvema tačkama (7.4.3). Ako se pretpostavlja (ili zna) da će kalibraciona funkcija biti direkno proporcionalna, onda može da se koristi kalibracija u jednoj tački (7.4.4).

• komponenta određenu čistu hemijsku supstancu; ili b)
  engleski
  

  materijal kao što je: — čista supstanca pomešana s malim količinama neželjenih nečistoća, — dobro definisana smeša, kao što je vazduh, — manje dobro definisana smeša, kao što je prirodni gas. NAPOMENA 2 U okolnostima u kojima je potrebno nedvosmisleno napraviti razliku između određene pojedinačne hemijske supstance prisutne u gasnoj smeši i materijala upotrebljenog u pripremi gasne smeše, onda će se hemijska supstanca odnositi na sastojke. Kada je sastojak predmet kvantitativne analize, onda se na njega može primeniti termin analit. NAPOMENA 3 U pripremi gasnih smeša se materijali kao što su gasovi, pare i gasne smeše, uključujući i njihove nečistoće ponekad nazivaju „matični gasovi”.

  srpski
  

  hemijska supstanca prisutna u gasnoj smeši ili materijal koji se koristi u pripremi gasne smeše NAPOMENA 1 U praksi se termin „komponenta” koristi različito, tako da znači ili: a)

  srpski
  

  hemijska supstanca prisutna u gasnoj smeši ili materijal koji se koristi u pripremi gasne smeše NAPOMENA 1 U praksi se termin „komponenta” koristi različito, tako da znači ili: a)

• metoda permeacije permeation method
  engleski
  

  method in which a gas stream is passed over a porous or permeable tube or vessel containing a volatile substance usually present in the liquid and saturated vapour phases NOTE 1 In this method, the content of the volatile substance in the gas stream is controlled by the flow rate of the gas stream and the permeation rate of the substance. If the gas flow is measured in terms of mass per unit time and the permeation rate is known in the same units then the mass fraction can be calculated. NOTE 2

  srpski
  

  metoda u kojoj se struja gasa prevodi preko porozne ili permeabilne cevi ili suda koji sadrži isparljivu supstancu obično prisutnu u vidu tečne i zasićene gasne faze NAPOMENA 1 Sadržaj isparljive supstance u struji gasa, po ovoj metodi, kontroliše se brzinom protoka struje gasa i brzinom permeacije supstance. Ukoliko se protok gasa meri kao masa po jedinici vremena, a poznata je brzina permeacije u istim jedinicama, onda se može izračunati maseni udeo. NAPOMENA 2 Brzina pri kojoj supstanca prodire kroz zidove cevi ili suda obično je mnogo zavisna od temperature. Zbog toga je neophodno održavati stalnu temperaturu.

  srpski
  

  metoda u kojoj se struja gasa prevodi preko porozne ili permeabilne cevi ili suda koji sadrži isparljivu supstancu obično prisutnu u vidu tečne i zasićene gasne faze NAPOMENA 1 Sadržaj isparljive supstance u struji gasa, po ovoj metodi, kontroliše se brzinom protoka struje gasa i brzinom permeacije supstance. Ukoliko se protok gasa meri kao masa po jedinici vremena, a poznata je brzina permeacije u istim jedinicama, onda se može izračunati maseni udeo. NAPOMENA 2 Brzina pri kojoj supstanca prodire kroz zidove cevi ili suda obično je mnogo zavisna od temperature. Zbog toga je neophodno održavati stalnu temperaturu.

• primarna referentna gasna smeša primary reference gas mixture
  engleski
  

  reference gas mixture (4.1.1) which is designated to or generally accepted as realizing a specified composition on the highest quality level NOTE 1 Primary reference gas mixtures are the analogues of primary standards (see 8.8.2.1). NOTE 2 Normally the use of primary reference gas mixtures is confined to comparisons with other primary reference gas mixtures of similar compositions and to secure secondary reference gas mixtures by comparison. NOTE 3 Primary reference gas mixtures are sometimes designated as measurement standards by national metrology institutes, and may then be known as primary standard gas mixtures.

  srpski
  

  referentna gasna smeša (4.1.1) koja je označena ili opšteprihvaćena da predstavlja utvrđen sastav na najvišem nivou kvalititeta NAPOMENA 1 Primarne referentne gasne smeše su primarni etaloni (videti 8.8.2.1). NAPOMENA 2 Uobičajeno je da upotreba primarnih referentnih gasnih smeša bude ograničena u poređenjima sa drugim primarnim gasnim smešama sličnog sastava i da osigura sekundarnne referentne gasne smeše poređenjem. NAPOMENA 3 Primarne referentne gasne smeše nacionalni instituti za metrologiju ponekad određuju kao etalone merenja i tada mogu biti poznate kao gasne smeše primarnog etalona.

  srpski
  

  referentna gasna smeša (4.1.1) koja je označena ili opšteprihvaćena da predstavlja utvrđen sastav na najvišem nivou kvalititeta NAPOMENA 1 Primarne referentne gasne smeše su primarni etaloni (videti 8.8.2.1). NAPOMENA 2 Uobičajeno je da upotreba primarnih referentnih gasnih smeša bude ograničena u poređenjima sa drugim primarnim gasnim smešama sličnog sastava i da osigura sekundarnne referentne gasne smeše poređenjem. NAPOMENA 3 Primarne referentne gasne smeše nacionalni instituti za metrologiju ponekad određuju kao etalone merenja i tada mogu biti poznate kao gasne smeše primarnog etalona.

• primarni etalon primary standard
  engleski
  

  standard that is designated or widely acknowledged as having the highest metrological qualities and whose value is accepted without reference to other standards of the same quantity [VIM]

  srpski
  

  etalon koji je označen ili za koji je širokopriznato da ima najviše metrološke kvalitete i čija je vrednost prihvaćena bez upućivanja na druge etalone iste veličine [VIM]

  srpski
  

  etalon koji je označen ili za koji je širokopriznato da ima najviše metrološke kvalitete i čija je vrednost prihvaćena bez upućivanja na druge etalone iste veličine [VIM]

• gravimetrijska metoda prvo se izmeri masa praznog (evakuisanog) cilindra i zatim posle svakog dodavanja, i/ili b)
  engleski
  

  masa svake komponente se određuje kao gubitak mase suda iz kog se komponenta vadi. Maseni udeo svake komponente se onda može izračunati iz serije merenja mase.

  srpski
  

  metoda u kojoj se masa svake prisutne komponente (2.6) određuje merenjem mase NAPOMENA U tipičnoj primeni ove metode, svaka komponenta se sukcesivno dodaje u cilindar za gas. Radi određivanja mase: a)

  srpski
  

  metoda u kojoj se masa svake prisutne komponente (2.6) određuje merenjem mase NAPOMENA U tipičnoj primeni ove metode, svaka komponenta se sukcesivno dodaje u cilindar za gas. Radi određivanja mase: a)

• vreme čišćenja uzorka purging time
  engleski
  

  time interval for which a piece of equipment is purged NOTE Purging is necessary in order (a) to remove residual gas, and (b) to achieve thermal and sorptive equilibrium between sample and walls.

  srpski
  

  interval vremena u kome se deo opreme čisti NAPOMENA Čišćenje je neophodno da bi se: (a) zaostao gas izbacio, i (b) da bi se postigle termička i sorptivna ravnoteža između uzorka i zidova.

  srpski
  

  interval vremena u kome se deo opreme čisti NAPOMENA Čišćenje je neophodno da bi se: (a) zaostao gas izbacio, i (b) da bi se postigle termička i sorptivna ravnoteža između uzorka i zidova.

• kvantitet sastava quantity of composition
  engleski
  

  quotient of the amount (measured as amount-of substance, mass or volume) of the specified component, and either the corresponding sum over all components, or the volume, of the entire gas mixture NOTE 1 The six quantities of composition so defined are divided into two distinct groups, called "fractions" and "concentrations". NOTE 2 The quantities of composition which are not independent of pressure and temperature are applicable only if the state conditions (pressure and temperature) are well away from the condensation region of the components under consideration and of the gas mixture as a whole.

  srpski
  

  količnik iznosa (izmeren kao količina supstance, masa ili zapremina) utvrđene komponente i odgovarajućeg zbira svih komponenti ili zapremine cele gasne smeše NAPOMENA 1 Tako definisanih šest kvantiteta sastava podeljeni su u dve različite grupe nazvane „udeli” i „koncentracije”. NAPOMENA 2 Kvantiteti sastava koji zavise od pritiska i temperature primenljivi su samo ako su uslovi stanja (pritisak i temperatura) dovoljno daleko od područja kondenzacije komponenti koje se razmatraju i celokupne gasne smeše.

  srpski
  

  količnik iznosa (izmeren kao količina supstance, masa ili zapremina) utvrđene komponente i odgovarajućeg zbira svih komponenti ili zapremine cele gasne smeše NAPOMENA 1 Tako definisanih šest kvantiteta sastava podeljeni su u dve različite grupe nazvane „udeli” i „koncentracije”. NAPOMENA 2 Kvantiteti sastava koji zavise od pritiska i temperature primenljivi su samo ako su uslovi stanja (pritisak i temperatura) dovoljno daleko od područja kondenzacije komponenti koje se razmatraju i celokupne gasne smeše.

• reproduktivnost različite metode merenja i/ili princip merenja; —
  engleski
  

  različite ispitivače (operatere); —

  srpski
  

  bliskost slaganja između rezultata merenja iste merene veličine koja se sprovode u promenjenim uslovima merenja [VIM] NAPOMENA 1 Validna izjava o reproduktivnosti zahteva specifikaciju promenjenih uslova. NAPOMENA 2 Promenjeni uslovi mogu da sadrže: —

  srpski
  

  bliskost slaganja između rezultata merenja iste merene veličine koja se sprovode u promenjenim uslovima merenja [VIM] NAPOMENA 1 Validna izjava o reproduktivnosti zahteva specifikaciju promenjenih uslova. NAPOMENA 2 Promenjeni uslovi mogu da sadrže: —

• referentni uslovi reference conditions
  engleski
  

  definite values of pressure and temperature (state conditions) of gases and gas mixtures, to which the results of measurements and/or calculations should refer NOTE 1 It is necessary to specify the reference conditions used. NOTE 2 In the field of gas analysis and gas measurement, the following conditions are commonly preferred: — normal conditions: p = 101,325 kPa, T = 273,15 K — metric standard conditions: p = 101,325 kPa, T = 288,15 K NOTE 3 If the dependence of a measurement result on pressure or temperature is not completely known the conversion between reference conditions is not exact. NOTE 4

  srpski
  

  definisane vrednosti pritiska i temperature (uslovi stanja) gasova ili gasnih smeša na koje treba da se odnose rezultati merenja i/ili proračun NAPOMENA 1 Neophodno je utvrditi referentne uslove koji se koriste. NAPOMENA 2 U oblasti analize gasa i gasnih merenja uobičajeni su sledeći uslovi: — normalni uslovi: p = 101,325 kPa, T = 273,15 K — metrički standardni uslovi: p = 101,325 kPa, T = 288,15 K NAPOMENA 3 Ako zavisnost rezultata merenja od pritiska ili temperature nije potpuno poznata, onda konverzija između referentnih uslova nije tačna. NAPOMENA 4 U nekim slučajevima može biti potrebno poznavati druge uslove, kao što su vlažnost ili čistoća gasa ili sastav gasne smeše.

  srpski
  

  definisane vrednosti pritiska i temperature (uslovi stanja) gasova ili gasnih smeša na koje treba da se odnose rezultati merenja i/ili proračun NAPOMENA 1 Neophodno je utvrditi referentne uslove koji se koriste. NAPOMENA 2 U oblasti analize gasa i gasnih merenja uobičajeni su sledeći uslovi: — normalni uslovi: p = 101,325 kPa, T = 273,15 K — metrički standardni uslovi: p = 101,325 kPa, T = 288,15 K NAPOMENA 3 Ako zavisnost rezultata merenja od pritiska ili temperature nije potpuno poznata, onda konverzija između referentnih uslova nije tačna. NAPOMENA 4 U nekim slučajevima može biti potrebno poznavati druge uslove, kao što su vlažnost ili čistoća gasa ili sastav gasne smeše.

• referentna gasna smeša reference gas mixture
  engleski
  

  calibration gas mixture whose composition (2.7) is sufficiently well established and stable to be used as a reference standard (8.8.2) of composition from which other composition data are derived NOTE Reference gas mixtures are analogues of reference standards (see 8.8.2).

  srpski
  

  gasna smeša za etaloniranje čiji je sastav (2.7) dovoljno dobro ustanovljen i stabilan da bi se koristio kao referentni etalon (8.8.2) sastava i iz koga se izvode drugi podaci o sastavu NAPOMENA Referentne gasne smeše su referentni etaloni (videti 8.8.2).

  srpski
  

  gasna smeša za etaloniranje čiji je sastav (2.7) dovoljno dobro ustanovljen i stabilan da bi se koristio kao referentni etalon (8.8.2) sastava i iz koga se izvode drugi podaci o sastavu NAPOMENA Referentne gasne smeše su referentni etaloni (videti 8.8.2).

• referentni materijal RM reference material RM
  engleski
  

  material or substance one or more of whose property values is sufficiently homogeneous and well established to be used for the calibration of an apparatus, the assessment of measurement method, or for assigning values to materials [VIM]

  srpski
  

  materijal ili supstanca čije su jedna ili više vrednosti svojstava dovoljno homogene i dobro ustanovljene da mogu da se koriste za etaloniranje aparata, procenu mernih metoda, ili za pripisivanje vrednosti materijalima [VIM]

  srpski
  

  materijal ili supstanca čije su jedna ili više vrednosti svojstava dovoljno homogene i dobro ustanovljene da mogu da se koriste za etaloniranje aparata, procenu mernih metoda, ili za pripisivanje vrednosti materijalima [VIM]

• referentni etalon reference standard
  engleski
  

  standard, generally having the highest metrological quality available at a given location or in a given organization, from which measurements made there are derived [VIM]

  srpski
  

  etalon koji uglavnom ima najviši metrološki kvalitet dostupan na datoj lokaciji ili u datoj organizaciji, iz koga se izvode merenja koja se tu vrše [VIM]

  srpski
  

  etalon koji uglavnom ima najviši metrološki kvalitet dostupan na datoj lokaciji ili u datoj organizaciji, iz koga se izvode merenja koja se tu vrše [VIM]

• relativna gustina relative density
  engleski
  

  quotient of the gas density and the density of dry air of standard composition, specified at the same state conditions

  srpski
  

  količnik gustine gasa i suvog vazduha standardnog sastava, utvrđenih pod istim uslovima stanja

  srpski
  

  količnik gustine gasa i suvog vazduha standardnog sastava, utvrđenih pod istim uslovima stanja

• rezolucija resolution
  engleski
  

  smallest difference between indications, for an identifiable component, of a recording or display device that can be meaningfully distinguished [VIM] NOTE For a digital device, this is the change in the indication when the least significant digit changes by one step.

  srpski
  

  najmanja razlika između pokazivanja koja se može značajno uočiti prilikom snimanja ili prikazivanja uređaja, za komponentu koja se može identifikovati [VIM] NAPOMENA Za digitalne uređaje, to je promena u pokazivanju pri kojoj se poslednja značajna cifra promeni za jedan korak.

  srpski
  

  najmanja razlika između pokazivanja koja se može značajno uočiti prilikom snimanja ili prikazivanja uređaja, za komponentu koja se može identifikovati [VIM] NAPOMENA Za digitalne uređaje, to je promena u pokazivanju pri kojoj se poslednja značajna cifra promeni za jedan korak.

• odziv response
  engleski
  

  output signal of a measuring system

  srpski
  

  izlazni signal sistema za merenje

  srpski
  

  izlazni signal sistema za merenje

• posuda za uzorak sample container
  engleski
  

  container for collecting the sample by indirect sampling (7.2.5.2) NOTE The sample container should not alter the sample composition or affect the proper collection of the sample. The materials, valves, seals, and other components of the sample container shall be specified with regard to these requirements.

  srpski
  

  posuda za prikupljanje uzorka indirektnim uzorkovanjem (7.2.5.2) NAPOMENA Posuda za uzorak ne treba da utiče na sastav uzorka ili na ispravno prikupljanje uzorka. Materijali, ventili, zaptivci i druge komponente posude za uzorak moraju da budu utvrđeni u odnosu na ove zahteve.

  srpski
  

  posuda za prikupljanje uzorka indirektnim uzorkovanjem (7.2.5.2) NAPOMENA Posuda za uzorak ne treba da utiče na sastav uzorka ili na ispravno prikupljanje uzorka. Materijali, ventili, zaptivci i druge komponente posude za uzorak moraju da budu utvrđeni u odnosu na ove zahteve.

• linija za uzorkovanje sample line
  engleski
  

  line provided to remove a representative sample of a gas to be analysed and to transport it to the sample point NOTE A sample line may include devices such as filters, dryers, or condensers (primary and secondary treatment of gas) which are necessary to prepare the sample for analysis.

  srpski
  

  linija koja omogućava da se uzme reprezentativan uzorak gasa za analizu i transportuje do mesta uzorkovanja NAPOMENA Linija za uzorkovanje može da sadrži uređaje kao što su filteri, sušači, kondenz-lonci (primarni i sekundarni tretman gasa) koji su neophodni za pripremu uzorka za analizu.

  srpski
  

  linija koja omogućava da se uzme reprezentativan uzorak gasa za analizu i transportuje do mesta uzorkovanja NAPOMENA Linija za uzorkovanje može da sadrži uređaje kao što su filteri, sušači, kondenz-lonci (primarni i sekundarni tretman gasa) koji su neophodni za pripremu uzorka za analizu.

• mesto uzorkovanja sample point
  engleski
  

  point in the gas analytical system beyond which it is assumed that no alteration of the sample occurs

  srpski
  

  mesto u analitičkom sitemu za gas posle kog se pretpostavlja da nema nikakvih uticaja na promenu uzorka

  srpski
  

  mesto u analitičkom sitemu za gas posle kog se pretpostavlja da nema nikakvih uticaja na promenu uzorka

• sonda za uzorkovanje sample probe
  engleski
  

  device inserted into a gas, designed to take a representative sample thereof, to which is connected a sample line (7.2.6.1) or a sample container (7.2.1.1)

  srpski
  

  uređaj uronjen u gas, konstruisan tako da uzima reprezentativan uzorak, za koji je vezana linija za uzorkovanje (7.2.6.1) ili posuda za uzorak (7.2.1.1)

  srpski
  

  uređaj uronjen u gas, konstruisan tako da uzima reprezentativan uzorak, za koji je vezana linija za uzorkovanje (7.2.6.1) ili posuda za uzorak (7.2.1.1)

• metoda zasićenja metoda saturacije saturation method
  engleski
  

  method in which a gas stream, held at a fixed temperature, is passed over or through a substance capable of evaporation or sublimation NOTE 1 In this method, once equilibrium flow conditions are established, the content of the substance in the gas stream will be determined, given the vapour pressure of the substance and the total pressure at the fixed temperature. NOTE 2 The mole fraction of the substance is given approximately (i.e. in the ideal gas approximation) by the quotient of the vapour pressure and the total pressure.

  srpski
  

  metoda u kojoj se struja gasa, koja se održava na stalnoj temperaturi, provodi preko supstance ili kroz supstancu koja može da isparava ili sublimiše NAPOMENA 1 Kada se po ovoj metodi uspostave ravnotežni uslovi protoka, sadržaj supstance u struji gasa je određen ako su dati napon pare supstance i ukupan pritisak na stalnoj temperaturi. NAPOMENA 2 Molski udeo supstance je dat aproksimativno (npr. aproksimacija idealnog gasa), količnikom napona pare i ukupnog pritiska.

  srpski
  

  metoda u kojoj se struja gasa, koja se održava na stalnoj temperaturi, provodi preko supstance ili kroz supstancu koja može da isparava ili sublimiše NAPOMENA 1 Kada se po ovoj metodi uspostave ravnotežni uslovi protoka, sadržaj supstance u struji gasa je određen ako su dati napon pare supstance i ukupan pritisak na stalnoj temperaturi. NAPOMENA 2 Molski udeo supstance je dat aproksimativno (npr. aproksimacija idealnog gasa), količnikom napona pare i ukupnog pritiska.

• pritisak zasićene pare saturation vapour pressure
  engleski
  

  pressure exerted by the vapour of a pure chemical substance in equilibrium with a condensed phase (liquid or solid or both) in a closed system NOTE For each substance, saturation vapour pressure is a function of temperature only.

  srpski
  

  pritisak koji vrši para čiste hemijske supstance u ravnoteži sa kondenzovanom fazom (tečnom, čvrstom ili obe) u zatvorenom sistemu NAPOMENA Za svaku supstancu je pritisak zasićene pare samo funkcija temperature.

  srpski
  

  pritisak koji vrši para čiste hemijske supstance u ravnoteži sa kondenzovanom fazom (tečnom, čvrstom ili obe) u zatvorenom sistemu NAPOMENA Za svaku supstancu je pritisak zasićene pare samo funkcija temperature.

• sekundarna referentna gasna smeša secondary reference gas mixture
  engleski
  

  reference gas mixture (4.1.1) whose composition (2.7) is assigned by comparison with a primary reference gas mixture (4.1.1.1) of similar composition, or with several such primary reference gas mixtures NOTE 1 Secondary reference gas mixtures are the analogues of secondary standards (see 8.8.2.2). NOTE 2 A secondary reference gas mixture may be used as a calibration gas mixture then having traceability (8.7) to a primary reference gas mixture. NOTE 3 Secondary reference gas mixtures are sometimes known as secondary standard gas mixtures, and may be used as transfer standards.

  srpski
  

  referentna gasna smeša (4.1.1) kojoj je određen sastav (2.7) poređenjem s primarnom referentnom gasnom smešom (4.1.1.1) sličnog sastava, ili sa nekoliko takvih primarnih referentnih gasnih smeša NAPOMENA 1 Sekundarne referentne gasne smeše odgovaraju sekundarnim etalonima (videti 8.8.2.2). NAPOMENA 2 Sekundarna referentna gasna smeša može biti upotrebljena kao gasna smeša za etaloniranje koja ima sledljivost (8.7) do primarne referentne gasne smeše. NAPOMENA 3 Sekundarne referentne gasne smeše su nekada poznate kao sekundarni etaloni gasne smeše i mogu biti korišćene kao transfer-etaloni.

  srpski
  

  referentna gasna smeša (4.1.1) kojoj je određen sastav (2.7) poređenjem s primarnom referentnom gasnom smešom (4.1.1.1) sličnog sastava, ili sa nekoliko takvih primarnih referentnih gasnih smeša NAPOMENA 1 Sekundarne referentne gasne smeše odgovaraju sekundarnim etalonima (videti 8.8.2.2). NAPOMENA 2 Sekundarna referentna gasna smeša može biti upotrebljena kao gasna smeša za etaloniranje koja ima sledljivost (8.7) do primarne referentne gasne smeše. NAPOMENA 3 Sekundarne referentne gasne smeše su nekada poznate kao sekundarni etaloni gasne smeše i mogu biti korišćene kao transfer-etaloni.

• sekundarni etalon secondary standard
  engleski
  

  standard whose value is assigned by comparison with a primary standard (8.8.2.1) of the same quantity [VIM]

  srpski
  

  etalon čija je vrednost pripisana poređenjem sa primarnim etalonom (8.8.2.1) iste veličine [VIM]

  srpski
  

  etalon čija je vrednost pripisana poređenjem sa primarnim etalonom (8.8.2.1) iste veličine [VIM]

• osetljivost sensitivity
  engleski
  

  change in the response (7.3.1.1) of a measuring instrument divided by the corresponding change in the quantity (input signal) subject to measurement [VIM] NOTE The sensitivity may depend on the value of the input signal.

  srpski
  

  promena u odzivu (7.3.1.1) mernog instrumenta podeljena sa odgovarajućom promenom u količini (izlazni signal) predmeta merenja [VIM] NAPOMENA Osetljivost može zavisiti od vrednosti ulaznog signala.

  srpski
  

  promena u odzivu (7.3.1.1) mernog instrumenta podeljena sa odgovarajućom promenom u količini (izlazni signal) predmeta merenja [VIM] NAPOMENA Osetljivost može zavisiti od vrednosti ulaznog signala.

• kalibracija u jednoj tački single-point calibration
  engleski
  

  establishment of a linear calibration function (7.4.1) using a single calibration point, below which the estimated value of the analyte content is expected to lie NOTE 1 Single-point calibration requires the assumption that the calibration function is linear between the zero point and this calibration point. NOTE 2 In order to check the stability of, or the deviation from, the last calibration, a (re)calibration may sometimes be carried out using a single point at the upper end of the calibrated range, but this does not of tself represent a true single-point calibration.

  srpski
  

  uspostavljanje linearne kalibracione funkcije (7.4.1) korišćenjem kalibracije u jednoj tački, ispod koje se očekuje da leže procenjene vrednosti sadržaja analizirane supstance NAPOMENA 1 Kalibracija u jednoj tački zahteva pretpostavku da je kalibraciona funkcija linearna između nule i te kalibracione tačke. NAPOMENA 2 Da bi se proverila stabilnost ili devijacija poslednje kalibracije, ponekad može da se sprovede kalibracija (rekalibracija), uz korišćenje jedne tačke gornjeg dela kalibracionog opsega, ali to ne predstavlja pravu kalibraciju u jednoj tački.

  srpski
  

  uspostavljanje linearne kalibracione funkcije (7.4.1) korišćenjem kalibracije u jednoj tački, ispod koje se očekuje da leže procenjene vrednosti sadržaja analizirane supstance NAPOMENA 1 Kalibracija u jednoj tački zahteva pretpostavku da je kalibraciona funkcija linearna između nule i te kalibracione tačke. NAPOMENA 2 Da bi se proverila stabilnost ili devijacija poslednje kalibracije, ponekad može da se sprovede kalibracija (rekalibracija), uz korišćenje jedne tačke gornjeg dela kalibracionog opsega, ali to ne predstavlja pravu kalibraciju u jednoj tački.

• sorpcija sorption
  engleski
  

  capture of the molecules of a fluid substance ("sorbed substance") by a liquid or solid with which it is in contact

  srpski
  

  vezivanje molekula fluidne supstance (sorbensa) za tečnu ili čvrstu supstancu sa kojom je u kontaktu

  srpski
  

  vezivanje molekula fluidne supstance (sorbensa) za tečnu ili čvrstu supstancu sa kojom je u kontaktu

• stabilnost stability
  engleski
  

  attribute of a gas mixture (2.4), stored or used under specified conditions, to maintain its composition within specified uncertainty (8.6) limits for a specified period of time [maximum storage life (6.5.5)] and over a specified range of pressure and of temperature NOTE It is appropriate to specify the uncertainty limits for each component of interest.

  srpski
  

  svojstvo gasne smeše (2.4) koja se čuva ili koristi pod utvrđenim uslovima da održi svoj sastav u utvrđenim granicama nesigurnosti (8.6) za utvrđeni period vremena [najduži rok skladištenja (6.5.5)] i pri utvrđenom opsegu pritiska i temperature NAPOMENA Prikladno je da se utvrde granice nesigurnosti za svaku pojedinačnu komponentu.

  srpski
  

  svojstvo gasne smeše (2.4) koja se čuva ili koristi pod utvrđenim uslovima da održi svoj sastav u utvrđenim granicama nesigurnosti (8.6) za utvrđeni period vremena [najduži rok skladištenja (6.5.5)] i pri utvrđenom opsegu pritiska i temperature NAPOMENA Prikladno je da se utvrde granice nesigurnosti za svaku pojedinačnu komponentu.

• standardna nesigurnost u standard uncertainty u
  engleski
  

  uncertainty of the result of a measurement expressed as a standard deviation [GUM]

  srpski
  

  nesigurnost rezultata merenja izražena kao standardna devijacija [GUM]

  srpski
  

  nesigurnost rezultata merenja izražena kao standardna devijacija [GUM]

• statička volumetrijska metoda static volumetric method
  engleski
  

  method in which two or more gases, each contained in a separate calibrated volume, are combined at known pressures and temperatures NOTE If all volumes refer to the same pressure and the same temperature, the volume fraction can be calculated.

  srpski
  

  metoda u kojoj se dva ili više gasova, svaki sadržan u posebnoj etaloniranoj zapremini, spajaju na poznatim pritiscima i temperaturama NAPOMENA Ako se sve zapremine odnose na isti pritisak i temperaturu, onda se može izračunati zapreminski udeo.

  srpski
  

  metoda u kojoj se dva ili više gasova, svaki sadržan u posebnoj etaloniranoj zapremini, spajaju na poznatim pritiscima i temperaturama NAPOMENA Ako se sve zapremine odnose na isti pritisak i temperaturu, onda se može izračunati zapreminski udeo.

• sledljivost traceability
  engleski
  

  property of a result of a measurement or the value of a standard whereby it can be related to stated references, usually national or International Standards, through an unbroken chain of comparisons all having stated uncertainties [VIM] NOTE 1 The unbroken chain of comparisons is called a "traceability chain". NOTE 2

  srpski
  

  svojstvo rezultata merenja ili vrednosti etalona pomoću koje može da se dovede u vezu sa naznačenim referencama, obično nacionalnim ili međunarodnim etalonima, posredstvom neprekidnog lanca poređenja koja sva imaju naznačene nesigurnosti [VIM] NAPOMENA 1 Neprekidni lanac poređenja se naziva „lancem sledljivosti”. NAPOMENA 2 Kalibraciona gasna smeša je sledljiva, u najboljem slučaju do primarne referentne gasne smeše.

  srpski
  

  svojstvo rezultata merenja ili vrednosti etalona pomoću koje može da se dovede u vezu sa naznačenim referencama, obično nacionalnim ili međunarodnim etalonima, posredstvom neprekidnog lanca poređenja koja sva imaju naznačene nesigurnosti [VIM] NAPOMENA 1 Neprekidni lanac poređenja se naziva „lancem sledljivosti”. NAPOMENA 2 Kalibraciona gasna smeša je sledljiva, u najboljem slučaju do primarne referentne gasne smeše.

• linija za prenos transfer line
  engleski
  

  line provided to transport a sample from the sample point to the analytical unit (7.3.1)

  srpski
  

  linija koja obezbeđuje transport uzorka od mesta uzorkovanja do analitičke jedinice (7.3.1)

  srpski
  

  linija koja obezbeđuje transport uzorka od mesta uzorkovanja do analitičke jedinice (7.3.1)

• kalibracija u dve tačke zaokruživanje two-point calibration bracketing
  engleski
  

  establishment of a linear calibration function (7.4.1) using two calibration points defining a narrow range within which the estimated value of the analyte content is expected to lie NOTE Confidence in the assumption of linearity of the calibration function between the calibration points increases as the range between the points decreases.

  srpski
  

  uspostavljanje linearne kalibracione funkcije (7.4.1) korišćenjem dveju kalibracionih tačaka za definisanje uskog opsega u kome se očekuje da leže procenjene vrednosti sadržaja analizirane supstance NAPOMENA Poverenje u pretpostavku linearnosti kalibracione funkcije između kalibracionih tačaka raste kako opada opseg između tačaka.

  srpski
  

  uspostavljanje linearne kalibracione funkcije (7.4.1) korišćenjem dveju kalibracionih tačaka za definisanje uskog opsega u kome se očekuje da leže procenjene vrednosti sadržaja analizirane supstance NAPOMENA Poverenje u pretpostavku linearnosti kalibracione funkcije između kalibracionih tačaka raste kako opada opseg između tačaka.

• merna nesigurnost uncertainty of measurement
  engleski
  

  parameter, associated with the result of a measurement, that characterizes the dispersion of the values that could reasonably be attributed to the measurand [GUM] NOTE 1

  srpski
  

  parametar, pridružen rezultatu merenja, koji karakteriše rasipanje vrednosti koje bi opravdano mogle da se pripišu merenoj veličini [GUM] NAPOMENA 1 Parametar može da bude, na primer, standardna devijacija ili više njih, ili poluširina intervala navedenog nivoa poverenja. NAPOMENA 2 Merna nesigurnost obuhvata, uglavnom, više komponenata. Neke od njih mogu da se procene na osnovu statističke raspodele rezultata serije merenja i mogu se karakterisati eksperimentalnim standardnim devijacijama. Druge komponente, koje takođe mogu da se karakterišu standardnim devijacijama, procenjuju se pomoću pretpostavljenih raspodela verovatnoće na osnovu stečenog iskustva ili drugih informacija. NAPOMENA 3 Podrazumeva se da je rezultat merenja najbolja procena vrednosti merene veličine i da sve komponente nesigurnosti, uključujući i one koje potiču iz sistematskih efekata, kao što su komponente povezane sa korekcijama i referentnim etalonima, doprinose disperziji.

  srpski
  

  parametar, pridružen rezultatu merenja, koji karakteriše rasipanje vrednosti koje bi opravdano mogle da se pripišu merenoj veličini [GUM] NAPOMENA 1 Parametar može da bude, na primer, standardna devijacija ili više njih, ili poluširina intervala navedenog nivoa poverenja. NAPOMENA 2 Merna nesigurnost obuhvata, uglavnom, više komponenata. Neke od njih mogu da se procene na osnovu statističke raspodele rezultata serije merenja i mogu se karakterisati eksperimentalnim standardnim devijacijama. Druge komponente, koje takođe mogu da se karakterišu standardnim devijacijama, procenjuju se pomoću pretpostavljenih raspodela verovatnoće na osnovu stečenog iskustva ili drugih informacija. NAPOMENA 3 Podrazumeva se da je rezultat merenja najbolja procena vrednosti merene veličine i da sve komponente nesigurnosti, uključujući i one koje potiču iz sistematskih efekata, kao što su komponente povezane sa korekcijama i referentnim etalonima, doprinose disperziji.

• neodređena komponenta undetermined component
  engleski
  

  component present, but not quantified, in a calibration gas mixture

  srpski
  

  prisutna, ali ne i kvantifikovana komponenta u gasnoj smeši za etaloniranje

  srpski
  

  prisutna, ali ne i kvantifikovana komponenta u gasnoj smeši za etaloniranje

• tačnost merenja Uobičajen termin u srpskom jeziku je pomerenost. NAPOMENA 7 Greška, minus sistematska greška, daje slučajnu grešku.
  engleski
  

  accuracy of measurement

  srpski
  

  bliskost slaganja između rezultata merenja i prave vrednosti merene veličine [VIM] NAPOMENA 1 „Tačnost” je kvalitativan koncept. NAPOMENA 2 Termin „preciznost” se ne koristi kao sinonim za „tačnost”. NAPOMENA 3 Prave vrednosti se po prirodi ne mogu odrediti. U praksi, dogovorena prava vrednost ili prihvaćena referentna vrednost koriste se umesto nje [VIM]. NAPOMENA 4 „Greška” merenja je razlika između rezultata merenja i prave vrednosti merene veličine [VIM]. NAPOMENA 5 „Slučajna greška” je razlika između rezultata merenja i srednje vrednosti neograničenog broja merenja iste veličine obavljenih u uslovima ponovljivosti (videti NAPOMENU 1 pod 8.2 [VIM]). NAPOMENA 6 „Sistematska greška” je razlika između srednje vrednosti neograničenog broja merenja iste merene veličine, obavljenih u uslovima ponovljivosti (videti NAPOMENU 1 pod 8.2) i prave vrednosti ove veličine. Sistematska greška je pokazatelj mernog instrumenta (na primer gasnog analitičkog sistema) i naziva se „bias” [VIM]. NACIONALNA NAPOMENA Uobičajen termin u srpskom jeziku je „pomerenost”.

  srpski
  

  bliskost slaganja između rezultata merenja i prave vrednosti merene veličine [VIM] NAPOMENA 1 „Tačnost” je kvalitativan koncept. NAPOMENA 2 Termin „preciznost” se ne koristi kao sinonim za „tačnost”. NAPOMENA 3 Prave vrednosti se po prirodi ne mogu odrediti. U praksi, dogovorena prava vrednost ili prihvaćena referentna vrednost koriste se umesto nje [VIM]. NAPOMENA 4 „Greška” merenja je razlika između rezultata merenja i prave vrednosti merene veličine [VIM]. NAPOMENA 5 „Slučajna greška” je razlika između rezultata merenja i srednje vrednosti neograničenog broja merenja iste veličine obavljenih u uslovima ponovljivosti (videti NAPOMENU 1 pod 8.2 [VIM]). NAPOMENA 6 „Sistematska greška” je razlika između srednje vrednosti neograničenog broja merenja iste merene veličine, obavljenih u uslovima ponovljivosti (videti NAPOMENU 1 pod 8.2) i prave vrednosti ove veličine. Sistematska greška je pokazatelj mernog instrumenta (na primer gasnog analitičkog sistema) i naziva se „bias” [VIM]. NACIONALNA NAPOMENA Uobičajen termin u srpskom jeziku je „pomerenost”.

• validacija validation
  engleski
  

  confirmation, through the provision of objective evidence, that the requirements for a specific intended use or application have been fulfilled [ISO 9000:2000] NOTE

  srpski
  

  potvrđivanje, pružanjem objektivnog dokaza za to da su ispunjeni zahtevi za specifičnu predviđenu upotrebu ili primenu NAPOMENA U analizi gasne smeše, validacija se odnosi na potvrđivanje da je metoda koja se primenjuje odgovarajuća za tu predviđenu namenu.

  srpski
  

  potvrđivanje, pružanjem objektivnog dokaza za to da su ispunjeni zahtevi za specifičnu predviđenu upotrebu ili primenu NAPOMENA U analizi gasne smeše, validacija se odnosi na potvrđivanje da je metoda koja se primenjuje odgovarajuća za tu predviđenu namenu.

• verifikacija verification
  engleski
  

  confirmation, through the provision of objective evidence, that specified requirements have been fulfilled NOTE 1

  srpski
  

  potvrđivanje pružanjem objektivnog dokaza za to da su ispunjeni utvrđeni zahtevi NAPOMENA 1 U projektovanju i razvoju, verifikacija podrazumeva proces ispitivanja rezultata date aktivnosti da bi se odredilo da li su ispunjeni zahtevi postavljeni za tu aktivnost. NAPOMENA 2 Pojam "verifikovan" se koristi da označi odgovarajući status. NAPOMENA 3 U analizi gasne smeše, verifikacija se odnosi na pojedinačan rezultat koji se slaže sa rezultatom nezavisne metode.

  srpski
  

  potvrđivanje pružanjem objektivnog dokaza za to da su ispunjeni utvrđeni zahtevi NAPOMENA 1 U projektovanju i razvoju, verifikacija podrazumeva proces ispitivanja rezultata date aktivnosti da bi se odredilo da li su ispunjeni zahtevi postavljeni za tu aktivnost. NAPOMENA 2 Pojam "verifikovan" se koristi da označi odgovarajući status. NAPOMENA 3 U analizi gasne smeše, verifikacija se odnosi na pojedinačan rezultat koji se slaže sa rezultatom nezavisne metode.

• zapreminska koncentracija σA volume concentration σA
  engleski
  

  quotient of the volume of a component A before mixing and the volume of the gas mixture, both volumes referring to the same pressure and the same temperature NOTE 1 The volume concentration is not independent of the pressure and the temperature of the gas mixture. Therefore the pressure and the temperature have to be specified. NOTE 2 The volume concentration and the volume fraction (both referring to the same pressure and the same temperature) have identical values if, and only if, the sum of the component volumes and the volume of the whole gas mixture are identical.

  srpski
  

  količnik zapremine komponente A pre mešanja i zapremine gasne smeše, obe na istom pritisku i temperaturi NAPOMENA 1 Zapreminska koncentracija zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperature moraju biti utvrđeni. NAPOMENA 2 Zapreminska koncentracija i zapreminski udeo (obe na istom pritisku i temperaturi) imaju iste vrednosti ako i samo ako je zbir zapremina komponenti i zapremina cele gasne smeše identičan.

  srpski
  

  količnik zapremine komponente A pre mešanja i zapremine gasne smeše, obe na istom pritisku i temperaturi NAPOMENA 1 Zapreminska koncentracija zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperature moraju biti utvrđeni. NAPOMENA 2 Zapreminska koncentracija i zapreminski udeo (obe na istom pritisku i temperaturi) imaju iste vrednosti ako i samo ako je zbir zapremina komponenti i zapremina cele gasne smeše identičan.

• zapreminski udeo φA volume fraction φA
  engleski
  

  quotient of the volume of a component A and the sum of the volumes of all components of the gas mixture before mixing, all volumes referring to the pressure and the temperature of the gas mixture NOTE The volume fraction is not independent of the pressure and the temperature of the gas mixture. Therefore the pressure and the temperature have to be specified.

  srpski
  

  količnik zapremine komponente A i zbira zapremina svih komponenti gasne smeše pre mešanja, a sve komponente su na pritisku i temperaturi gasne smeše NAPOMENA Zapreminski udeo zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperatura moraju biti utvrđeni.

  srpski
  

  količnik zapremine komponente A i zbira zapremina svih komponenti gasne smeše pre mešanja, a sve komponente su na pritisku i temperaturi gasne smeše NAPOMENA Zapreminski udeo zavisi od pritiska i temperature gasne smeše. Zbog toga pritisak i temperatura moraju biti utvrđeni.

• nulti gas zero gas
  engleski
  

  gas or gas mixture used to produce the zero response (7.3.1.1) of a given analytical procedure or measuring device for a given range of content NOTE Zero gas is used to establish the "zero point" of a calibration curve (see Note 1 of 7.4.1) or to verify the zero indication of a measuring system. The gas or the gas mixture used as zero gas shall contain the calibration component only at a level of content that is insignificant for the application.

  srpski
  

  gas ili gasna smeša koja se koristi da izazove nulti odziv (7.3.1.1) date analitičke procedure ili uređaja za merenje za dati opseg sastava NAPOMENA Nulti gas se koristi za utvrđivanje „nulte tačke” kalibracione krive (videti NAPOMENU 1 u 7.4.1) ili da verifikuje nultu indikaciju sistema merenja. Gas ili gasna smeša koja se koristi kao nulti gas mora sadržati komponentu za etaloniranje samo u nivou sadržaja koji je beznačajan za primenu.

  srpski
  

  gas ili gasna smeša koja se koristi da izazove nulti odziv (7.3.1.1) date analitičke procedure ili uređaja za merenje za dati opseg sastava NAPOMENA Nulti gas se koristi za utvrđivanje „nulte tačke” kalibracione krive (videti NAPOMENU 1 u 7.4.1) ili da verifikuje nultu indikaciju sistema merenja. Gas ili gasna smeša koja se koristi kao nulti gas mora sadržati komponentu za etaloniranje samo u nivou sadržaja koji je beznačajan za primenu.